दानाको आवश्यकता:
मान्छेमा जस्तै शरीरमा पौस्टिक तत्व परिपूर्ति गर्न, बढ्न र रोग सँग लड्न सक्ने क्षमता विकास गर्न पशुमा पनि उचित आहारको अवस्यकता पर्छ।उचित समयमा उचित मात्रामा पोषण युक्त खानेकुरा ख्वाएमा सोचेजति उत्पादन लिन सकिन्छ।
हरेक पशुको आहार अवस्यकता फरक-फरक हुन्छ। त्यसैले चाहे व्यवसायिक दाना ख्वाए पनि वा घरमै उपलब्ध खानेकुरा ख्वाए पनि प्रत्येक पशुको विभिन्न जीवन चरणहरूमा आवश्यक आहार आवश्यकताहरू पूरा भएको छ कि छैन भन्ने कुरामा विचार पुर्याउनु पर्छ।
पशुलाई उचित फिडको आवस्यकता हुनुको कारणहरु यस प्रकार रहेका छन् :
पौस्टिक तत्वको वृद्धी:
पशुलाई ख्वाउने आहारमा पर्याप्त मात्रामा कारबोहाईड्रेड, प्रोटिन, फ्याट, मिनरल्स, भिटामिन र पानी हुन्छन् जसले गर्दा शरीरमा पौस्टिक तत्वको वृद्धी हुन्छ र यिनीहरुले पशुको चौतर्फी विकासमा मद्धत गर्छन्।
कुपोषण, कमी र रोगहरू रोक्छ:
पोषण सम्बन्धित सयौं रोगहरू छन् जसले पशुहरूलाई असर गर्छन्। यी बिमारीहरू प्रायजसो कुपोषण वा खनिज र भिटामिनको कमीका कारणले हुन्छन्। कमी र कुपोषणले गम्भीर रूपमा पशुको विकास र उत्पादनलाई असर गर्छन्। केहि चरम मामिलाहरूले अपरिवर्तनीय स्वास्थ्य अवस्था, विकारहरू, वा यहाँसम्म कि मृत्युसम्म पुर्याउन सक्छ।अवस्यक पौस्टिक तत्वले भरिएको उचित आहार ख्वाउनाले कुपोषण, कमी र रोगहरुको प्रकोपबाट बचाउन सकिन्छ।
पशुको उच्च उर्जामाग पुरा गर्न:
फिड पूरकहरू (Feed Supplements) जस्तै B12 पूरकहरू र नुन मिश्रित माइक्रो र म्याक्रो खनिजहरूले भरिपूर्ण आहारहरु ख्वाउनुपर्छ।
प्रजनन सुधार:
विभिन्न पशु स्वास्थ्य विशेषज्ञहरुले आफ्नो अद्धयनद्वारा पशुमा पोषण र प्रजनन बीच प्रतक्ष सम्बन्ध प्रमाणित गरेका छन्। ख्वाउने प्रक्रिया, राशनको गुणस्तर र मात्रा, र अधिक महत्त्वपूर्ण, फिड्सको पौष्टिक तत्वको मात्राले पशुको प्रजनन स्वास्थ्यलाई गहन रूपमा असर गर्छ।
क्याल्सियम, जिंक, म्याग्नीशियम, सेलेनियम, र मैंगनीज जस्ता केही खनिजहरूको कमीले गाईहरूमा प्रजनन क्षमता घटाउन सक्छ। प्लेसेंटल रिटेन्सन (Placental Retention) र थुनेलो (Mastitis) को जोखिम बढाउँछ र गर्भधारण र पारचुरेसन हर्मोनको सन्तुलन बिगार्छ। अनुचित पोषणले कम भ्रूण विकास, जन्म पछि कम विकास र गम्भीर अवस्थामा बाछो/बाछी मृत्यु पनि हुन सक्छ।
पोषणले नर जनावरहरूको प्रजनन शक्तिलाई पनि असर गर्छ। बैलहरू, स्टालियनहरू, मुर्गेहरू र प्रजनन उद्देश्यहरूको लागि हुर्काइएका भालेहरु लाई तिनीहरूको सुक्रकिटको स्वास्थ्य र व्यवहार्यता सुनिश्चित गर्न विशेष डाइट चाहिन्छ।
उत्पादन बढावा:
सामान्यतया, उचित पोषणले पशुको राम्रो स्वास्थ्यलाई प्रोत्साहित गर्दछ, जसले उच्च उत्पादकताको परिणाम दिन्छ। स्वस्थ र राम्रोसँग पोषित गाईवस्तु र कुखुराले अधिक दुध, मासु र अण्डा उत्पादन गर्दछन्।
आजकल खाद्य उत्पाद गुणस्तरको लागि उपभोक्ता प्राथमिकताहरू एकदम परिवर्तन भएको छ। दिगो विधिहरू मार्फत खेती गरिएको कृषि उत्पादनको बढ्दो माग छ। पशुपालन उद्योगमा दिगो (sustainable) विधि अनुसरण गरेसंगै जनावरहरूको उत्पादन बढाउन ख्वाईने हानिकारक पदार्थलाई रोक लगाईएको छ ।
समृद्ध आहारले केवल उत्पादनमा मात्र सुधार गर्दैन, यसले त पशुपालन उत्पादनको गुणस्तर पनि बढाउँछ।
श्रोत:
नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद्, राष्ट्रिय पशु बिज्ञान अनुसन्धान प्रतिष्ठान, पशु आहारा महाशाखा, खुमलटार, ललितपुर; पशु आहारा सम्बन्धि कृषकहरुका लागि व्यावहारिक जानकारी
भूमि व्यबस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालय पशुपन्छी तथा मत्स्य विकास निर्देशनालय, पशु सेवा तालिम केन्द्र, गण्डकी प्रदेश, पोखरा; व्यावसायिक गाई भैंसी पालन हाते पुस्तिका